Therapeutische koolhydraatbeperking: leefstijlbehandeling bij obesitas, diabetes en hart- en vaatziekten

Therapeutische koolhydraatbeperking (TKB) is een krachtige leefstijlinterventie met bewezen voordelen voor de metabole gezondheid. Wat is TKB precies, hoe werkt het en voor wie is het geschikt?

Steeds meer wetenschappelijk onderzoek bevestigt het: therapeutische koolhydraatbeperking (TKB) is een krachtige leefstijlinterventie met bewezen voordelen voor de metabole gezondheid. Of het nu gaat om gewichtsverlies, diabetes type 2 of hart- en vaatziekten, de aanpak biedt een effectieve manier om chronische aandoeningen aan te pakken en zelfs om te keren. Wat is TKB precies, hoe werkt het en voor wie is het geschikt? Dit artikel geeft een overzicht van de wetenschappelijke basis van TKB en gaat in op hoe de aanpak in de praktijk kan worden toegepast voor een optimale gezondheid.

1. Wat is therapeutische koolhydraatbeperking?

Therapeutische koolhydraatbeperking (TKB) is een effectieve wetenschappelijk onderbouwde leefstijlbehandeling gericht op het verbeteren van de metabole gezondheid, primair door de inname van koolhydraten te beperken. De behandeling wordt ondersteund door de Society of Metabolic Health Practitioners, een internationale groep medici en wetenschappers. TKB wordt steeds vaker toegepast bij chronische aandoeningen zoals obesitas, diabetes type 2 en hart- en vaatziekten (Hite, 2024).

Binnen TKB worden twee niveaus onderscheiden:

De mate van koolhydraatbeperking wordt afgestemd op de gezondheidstoestand en -doelen, en het activiteitsniveau van de patiënt. Bij patiënten met diabetes kan TKB de afhankelijkheid van medicijnen verminderen. Het is belangrijk dat patiënten goed worden begeleid, zodat de medicatie veilig kan worden aangepast.

  • Matige koolhydraatbeperking (50-130 gram koolhydraten per dag)
  • Sterke koolhydraatbeperking (minder dan 50 gram koolhydraten per dag).

3. Hoe werkt therapeutische koolhydraatbeperking?

Koolhydraten consumeren we vooral in twee vormen: suiker en zetmeel. Suikers komen uit producten zoals koekjes, snoep, sauzen, frisdranken en fruit. Zetmeel zit in voedingsmiddelen zoals aardappelen, brood, pasta, rijst en peulvruchten. In het lichaam worden koolhydraten omgezet in glucose (bloedsuiker).

TKB beïnvloedt de brandstofverdeling in het lichaam door de afhankelijkheid van glucose te verminderen en vetverbranding te stimuleren. Bij een lagere koolhydraatinname blijft de bloedsuikerspiegel stabieler en neemt de afgifte van het hormoon insuline af, waardoor het lichaam wordt aangezet om vetzuren als energiebron te gebruiken.

Wanneer de inname van koolhydraten sterk wordt beperkt (tot minder dan 50 gram per dag gecombineerd met vasten) en de insulineresistentie afneemt, kan het lichaam geleidelijk terechtkomen in voedingsketose. Daarbij zet de lever vetzuren om in ketonen. De ketonen kunnen dienen als een alternatieve brandstof voor de hersenen en spieren.

Glucose blijft noodzakelijk voor sommige lichaamsprocessen. Maar als glucose onvoldoende beschikbaar is uit voedsel zal de lever de benodigde glucose zelf produceren. Dat doet de lever door de aanmaak van glucose uit aminozuren en vetzuren. Dit proces heet gluconeogenese.

4. Waarvoor kun je TKB gebruiken?

Wetenschappelijk onderzoek biedt ondersteuning voor het gebruik van TKB bij diverse aandoeningen waarbij metabole ontregeling een rol speelt. De aanpak kan effectief zijn bij de volgende gezondheidsproblemen:

  • Obesitas Koolhydraatbeperking draagt bij aan gewichtsverlies, vooral bij mensen met een verhoogde insulinespiegel. Het bevordert vetverbranding en helpt bij gewichtsbeheersing (Soltani, 2023).
  • Diabetes type 2 Studies tonen aan dat TKB kan helpen om de bloedsuikerspiegel te stabiliseren. In onderzoek naar deze leefstijlinterventie bereikte 57 procent van de deelnemers remissie (HbA1c <6,5%) (Goldenberg, 2021).
  • Hart- en vaatziekten Een koolhydraatarm voedingspatroon kan mogelijk het risico op hart- en vaatziekten verlagen, met gunstige effecten op lipidenprofielen en ontstekingsmarkers (Chatzi, 2024).

Daarnaast worden de neurologische en mentale voordelen van koolhydraatbeperking steeds meer onderzocht. Een goed gedocumenteerd voorbeeld is epilepsie, waarbij een sterke koolhydraatbeperking (ketogeen dieet) bij kinderen het aantal aanvallen kan verminderen als medicatie onvoldoende effect heeft (Kossoff, 2018). Verder lopen studies naar de mogelijke voordelen van een ketogeen dieet bij aandoeningen zoals autisme en ADHD.

5. Waaruit bestaat therapeutische koolhydraatbeperking?

TKB richt zich op een hoge inname van natuurlijke, onbewerkte voedingsmiddelen, met een uitgebalanceerde verdeling van macronutriënten:

  • Koolhydraten De inname wordt doorgaans beperkt tot minder dan 130 gram per dag, met een intensievere variant die tot onder de 50 gram gaat. De focus ligt op het vermijden van geraffineerde suikers, witmelen en zetmeelrijke producten zoals brood, rijst en aardappelen. Niet-zetmeelrijke groenten zoals bladgroenten, broccoli en bloemkool kunnen gegeten worden.
  • Eiwitten De aanbevolen inname is 1,2 tot 2 gram per kilogram ideaal lichaamsgewicht, afhankelijk van individuele behoeften en activiteitsniveau. Goede bronnen zijn vlees, vis, eieren en volvette zuivelproducten. Vegetarische opties zijn tofu, tempeh en noten zoals amandelen en pecannoten.
  • Vetten Deze vormen de primaire energiebron bij TKB. Gezonde verzadigde en onverzadigde vetten uit natuurlijke bronnen zoals vlees, vis, zuivel, avocado’s, noten, olijfolie en kokosvet vormen de basis. Geraffineerde zaadoliën, zoals zonnebloemolie, kunnen beter worden vermeden.

6. Veelvoorkomende uitdagingen en hoe ze aan te pakken

Hoewel TKB veel gezondheidsvoordelen biedt, kunnen sommige mensen in de beginfase uitdagingen ervaren:

  • Bijwerkingen Vermoeidheid, duizeligheid en hoofdpijn door elektrolytenverlies komen in de beginfase voor. Extra zoutinname en voldoende vocht helpen dit voorkomen (Brands, 2012).
  • Constipatie Kan worden verholpen met vezelrijke, koolhydraatarme groenten en voldoende waterinname. Magnesiumsuppletie kan ook helpen.
  • Spierkrampen Spierkrampen zijn vaak een gevolg van een magnesiumtekort. Suppletie van magnesium wordt dan aanbevolen.
  • Verhoogd LDL-cholesterol Bij sommige mensen, vooral magere en actieve individuen, kan het LDL stijgen. Eerste studies tonen echter aan dat dit vaak gepaard gaat met lage triglyceriden, een hoog HDL-cholesterol en een gunstige verandering in LDL-deeltjesgrootte, zonder tekenen van atherosclerose (Budoff, 2024).

7. Het volhouden van TKB op de lange termijn

Hoewel TKB veel voordelen biedt, kan het volhouden op de lange termijn uitdagend zijn door sociale en omgevingsfactoren. Ongeveer 70 procent van het voedsel in supermarkten is ultrabewerkt en rijk aan snel opneembare koolhydraten, wat gezonde keuzes maken moeilijker maakt.

Het stoppen met koolhydraatbeperking leidt vaak tot het terugkeren van de oorspronkelijke aandoening(en). Dat onderstreept dat TKB geen tijdelijke interventie is, maar een structurele aanpassing van de leefstijl.

8. Conclusie

Therapeutische koolhydraatbeperking is een effectieve wetenschappelijk onderbouwde leefstijlbehandeling die effectief kan bijdragen aan de verbetering van de metabole gezondheid en kwaliteit van leven. Door TKB op een persoonlijke en goed begeleide manier te integreren in de behandeling van metabole ziekten kunnen zorgverleners grote impact hebben op het herstel van chronische aandoeningen, de preventie van ziektelast en de verbetering van de kwaliteit van leven.

Hulp nodig bij Therapeutische koolhydraatbeperking?

Je maakt een afspraak voor een intakegesprek op 0486 / 48.71.97 of je vult het Contactformulier in.